Trang phục Người Êđê

Có đầy đủ các thành phần, chủng loại trang phục và phong cách thẩm mỹ khá tiêu biểu cho các dân tộc khu vực Tây Nguyên. Y phục cổ truyền của người Êđê là màu đen, có điểm những hoa văn sặc sỡ. Đàn bà trùm khăn lên đầu, mặc áo, quấn váy (iêng). Người Đàn ông Êđê (Radaya) ngày xưa phân biệt rất rõ về địa vị, ngoài trang phục cổ truyền gồm có Ao Kiêr Nut (áo liền nút), khố kteh và đầu quấn khăn (Păn Ka-Ưm) được binh lính và nông dân tầng lớp thấp mặc, thì các thủ lĩnh (Krung) hay quý tộc Êđê (Radaya) thường mặc Čhum Kpin. Người Êđê ưa dùng các đồ trang sức bằng bạc, đồng, hạt cườm. Trước kia, tục cà răng quy định mọi người đều cắt cụt 6 chiếc răng cửa hàm trên, nhưng lớp trẻ ngày nay không cà răng nữa.

Trang phục nam

Nam để tóc ngắn quấn khăn màu đen nhiều vòng trên đầu và đeo sbay trong dịp lễ. Y phục truyền thống gồm áo và khố.

Tập tin:Bracelets, E De, Dar Lac, 1967, silver - Vietnamese Women's Museum - Hanoi, Vietnam - DSC04052.JPGBộ vòng Kông-tuôr bằng bạc của phụ nữ Êđê thế kỷ XVIII,gồm 6 đến 12 chiếc, chia làm 2 bộ: Bộ thứ 1 có 3 chiếc để đeo tay phải và cổ chân phải và bộ thứ 2 để đeo tay trái, cổ chân trái. Đây là một loại trang sức có nguồn gốc từ văn hóa trang sức Ân-Độ, hiện đang lưu giữ tại Bảo tàng phụ nữ Việt Nam- Hà Nội

Áo có hai loại cơ bản:

  • Loại áo dài trùm mông: Đây là loại áo khá tiêu biểu cho người Êđê qua trang phục nam, có tay áo dài, thân áo cũng dài trùm mông, có xẻ tả và khoét cổ chui đầu. Trên nền chàm của thân và ống tay áo ở ngực, hai bên bả vai, cửa tay, các đường viền cổ, nơi xẻ tà gấu áo được trang trí và viền vải đỏ, trắng. Đặc biệt là khu giữa ngực áo có mảng sọc ngang trong bố cục hình chữ nhật tạo vẻ đẹp, khỏe, lực lãm.
  • Loại áo dài quá gối: Đây là loại áo dài quá gối, có khoét cổ, ống tay bình thường không trang trí như loại áo dài trùm mông nói trên,...

Khố có hai loại cơ bản:

  • Khố (Kpin): chủ yếu đượng dùng cho binh lính và nông dân tầng lớp thấp mặc. Khố này có nhiều loại và được phân biệt ở sự ngắn dài có trang trí hoa văn như thế nào. Đẹp nhất là các loại ktêh, drai, đrêch, piêk, còn các loại bong và băl là loại khố thường.
  • Khố quần (čhum kpin): được dùng cho tướng lĩnh và các nhà quý tộc danh giá. Khố quần gồm có ba màu chủ đạo, màu đen, đỏ và xanh.

-Đen: tượng trưng cho đất

-Đỏ: tượng trưng cho những nhà giàu quý tộc làm quan.

-Xanh: tượng trưng cho núi và rừng

  • Áo thường ngày ít có hoa văn, bên cạnh các loại áo trên còn có loại áo cộc tay đến khủy, hoặc không tay. Áo có giá trị nhất là loại áo Ktêh của những người quyền quý có dải hoa văn "đại bàng dang cánh", ở dọc hai bên nách, gấu áo phía sau lưng có đính hạt cườm. Nam giới cũng mang hoa tai và vòng cổ.

Trang phục nữ

Phụ nữ Êđê để tóc dài buộc ra sau gáy hoặc trùm khăn lên đầu. Họ mang áo váy trong trang phục thường nhật. Xưa họ để tóc theo kiểu búi tó và đội nón duôn bai. Họ mang đồ trang sức bằng bạc hoặc đồng. Vòng tay thường đeo thành bộ kép nghe tiếng va chạm của chúng vào nhau họ có thể nhận ra người quen, thân.

  • Áo: Áo phụ nữ là loại áo ngắn dài tay, khoét cổ (loại cổ thấp hình thuyền) mặc kiểu chui đầu. Thân áo dài đến mông khi mặc cho ra ngoài váy. Trên nền áo màu chàm thẫm các bộ phận được trang trí là: cổ áo lan sang hai bên bả vai xuống giữa cánh tay, cửa tay áo, gấu áo. Đó là các đường viền kết hợp với các dải hoa văn nhỏ bằng sợi màu đỏ, trắng, vàng. Cái khác của trang phục áo nữ Êđê khác Gia rai về phong cách trang trí là không có đường ở giữa thân áo. Đếch là tên gọi mảng hoa văn chính ở gấu áo. Ngoài ra phụ nữ còn có áo lót cộc tay (áo yếm).
  • Váy: Đi cùng với áo của phụ nữ Êđê là chiếc váy mở (tấm vải rộng làm váy) quấn quanh thân. Cũng trên nền chàm, váy được gia công trang trí các sọc nằm ngang ở mép trên, mép dưới và giữa thân bằng chỉ các màu tương tự như áo. Đồ án trang trí tập trung hơn ở mép trên và dưới thân váy. Có thể đây cũng là phong cách hơi khác với váy của dân tộc Gia Rai. Váy có nhiều loại phân biệt ở các dải hoa văn gia công nhiều hay ít. Váy loại tốt là m'iêng đếch, rồi đến m'iêng Drai, m'iêng piơk. Loại bình thường mặc đi làm rẫy là bong. Hiện nay nữ thanh niên thường mặc váy kín.
  • Khăn: Có 2 loại khăn.

1. Khăn trùm đầu: được chọn các loại vải mềm và cuốn lên đầu, tùy theo màu vải sở thích của cá nhân. 2. Khăn lah (Sbay): được đeo trên các dịp lễ bên vai, được làm băng tâm vải rộng khoảng 20mm, dài tùy theo sở thích hợp với mình.

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Người Êđê http://www.degaronline.com http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=r... http://www.ethnologue.com/show_work.asp?id=12495 http://www.ethnologue.com/show_work.asp?id=15150 http://chuvietnhanh.sourceforge.net/CachCaiGoNgonN... http://www.aboutvietnam.org/People/Ede_People.html http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/0400/mw_... http://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Ede http://www.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu... http://www.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu...